In this study, it was aimed to determine why and how the changes that Van has gone through from a very cosmopolitan structure to a homogeneous social structure over time.While achieving this goal, the studies of both the Ottoman and foreign states, especially Russia, regarding Van's population structure were taken into consideration.In particular, the facts that emerged as a result of comparing the reports obtained from the Russian Foreign Affairs Archive with the Ottoman data were carefully examined and objective data were tried to be reached by taking into account the political and political events that took place in this period.In the study in which official publications were also evaluated, it was seen that while foreign states evaluated the demographic structure of Van through ethnicity, the Ottomans mostly evaluated the population structure over religion.With the declaration of the Republic, more detailed studies were tried to determine the demographic structure of Van on a proportional basis.The difficulty of transmitting the data obtained due to the social structure of Van to exact figures was emphasized.In our multi-dimensional study in terms of gender, marital status, age distribution, professions, religion and ethnic elements, it was observed that there were many variables between the Van society in 1914 and the Van society in 1945.We think that it would not be wrong to say that especially the changes experienced in the Central County are experienced in the form of rebirth.In this respect, we hope to convey to the reader how sharp the social change is in Van’s private readings.

Keywords: Van, Population, Demography, Migration, Armenians, Russia.

Bu çalışmada zaman itibariyle oldukça kozmopolit bir yapıdan homojen bir toplum yapısına geçen Van’ın yaşamış olduğu değişimin neden ve nasıl olduğunu tespit etmek amaçlandı. Bu amacı gerçekleştirirken Van’ın nüfus yapısıyla ilgili hem Osmanlı hem de başta Rusya olmak üzere dış devletlerin çalışmaları değerlendirilmeye alındı. Özellikle Rus Dış İşleri Arşivi’nden elde edilen raporların Osmanlı verileriyle mukayesesi sonucunda ortaya çıkan olgular titizlikle incelenmekle beraber bu dönemde meydana gelen siyasi ve politik olaylar da göz önünde bulundurularak nesnel verilere ulaşılmaya çalışıldı. Resmi yayınların da kullanıldığı bu çalışmada, dış devletlerin daha çok etnisite üzerinden Van’ın demografik yapısını değerlendirmesine karşın Osmanlı Devleti’nin din üzerinden nüfus yapısını irdelediği görüldü. Cumhuriyet’in ilanıyla birlikte daha detaylı çalışmalarla oransal bazda Van’ın demografik yapısı tespit edilmeye çalışıldı. Van’ın toplum yapısından kaynaklı olarak elde edilen verilerle kesin rakamlara ulaşma zorluğu ön planda tutuldu. Cinsiyet, medeni hal, yaş dağılımı, meslekler, din ve etnik unsurlar bakımından çok yönlü olarak yaptığımız çalışmada Van toplumunun 1914-1945 yılları arasında oldukça fazla değişkenliğe uğradığı gözlemlendi. Özellikle Merkez Kaza’da yaşanan değişmelerin tam anlamıyla yeniden doğuş şeklinde yaşandığını söylemek yanlış olmaz diye düşünmekteyiz. Bu bakımından yapılacak okumaların yaşanan toplumsal değişmenin ne denli keskin olduğunu Van özelinde okuyucuya aktarmayı umut ediyoruz.

Anahtar Kelimeler: Van, Nüfus, Demografi, Göç, Ermeniler, Rusya.