Klasik Türk edebiyatında farklı nazım şekilleriyle birçok eser kaleme alınmıştır. Bu nazım şekillerinden biri olan mesnevi, divan şairleri tarafından genellikle uzun konuları anlatmak için kullanılır. Batı edebiyatındaki roman ve hikâyenin divan şiirindeki karşılığı sayılabilecek mesneviler ile aşk, kahramanlık ve dinî-tasavvufi muhtevalı hikâyeler başta olmak üzere birçok konuda eser yazılmıştır. Dinî-tasavvufi muhtevalı mesnevilerden birisi de 17. yüzyıl şairlerinden Za‘îfî’nin Ahbârü’l-‘İber’idir. Ahbârü’l-‘İber, Za‘îfî tarafından 1695 yılında kaleme alınmış ibretlik hikâyelerden oluşan bir mesnevidir. Eserin sebeb-i telif bölümünden edinilen bilgilere göre Za‘îfî 1650 yılında Van’da doğmuş olmalıdır. Ahbârü’l-‘İber, Za‘îfî’nin en çok bilinen eseri olup muhtelif hikâyelerden oluşur. Eser, sade bir Türkçeyle yazılmıştır. Mesnevide birçok mucizevi olay anlatılır. Eserde velâyetname ve kerametname nevinden hadiseler de zikredilir. Şairin amacı halka nasihat vererek kıssadan hisse çıkarılmasını sağlamak ve halkı eğitmektir. Bu anlamda Ahbârü’l‘İber mesnevisindeki hikâyeler, eğitim değerleri bakımından oldukça zengin bir içeriğe sahip olup günümüz okuyucusuna da hitap eden bir niteliktedir. Bu çalışmada Ahbârü’l-‘İber mesnevisi özelinde klasik Türk edebiyatı metinlerinin toplumsal eğitim bakımından kıymeti tartışılmıştır. Ayrıca eserin didaktik tarafı göz önüne alınarak şairin “sakınılmasını tavsiye ettiği hususlar” nazarlara sunulmuştur.

Anahtar Kelimeler: Za‘îfî, Ahbârü’l-‘İber Mesnevisi, Toplumsal Eğitim, Değerler, Nasihat.

Many works have been written in different verses in classical Turkish literature. One of these verses, masnawi, is often used by divan poets to describe long subjects. With masnawis, which are the quivalent of the novels and stories in western literature in divan poetry, many works particularly stories with love, heroism and religious-sufism contents were written. One of the masnawis with religious-sufistic content is Ahbârü’l-‘İber written by Za‘îfî, one of the 17th century poets. Ahbârü’l-‘İber is a masnawi composed of noteworthy stories written by Za‘îfî in 1695. According to the information obtained from the section of the work related to the reason for writing, Za‘îfî must have been born in 1650 in Van. Ahbârü’l-‘İber is the most known work of Za‘îfî and consists of various stories. The work is written in simple Turkish. In this masnawi, many miraculous events are told. Incidents to be consedered in the context of velâyetname or kerametname are also mentioned. The aim of the poet is to give advice to people and make them obtain shares and hence to educate them. In this sense, the stories in the the masnawi Ahbârü’l-‘İber have a very rich content in terms of educational values and are also appealing to today's readers. In this study, in the context of the Ahbârü’l-‘İber masnawi, the value of classical Turkish literature texts in terms of social education is discussed. In addition, considering the didactic side of the work, “the points to be avoided” according to the poet are presented to the readers.

Keywords: Za‘îfî, Ahbârü’l-‘İber Masnawi, Social Education, Values, Advice