Dillerin çeşitli oranlarda ve sürekli değişim içinde oldukları bir gerçektir. Ancak bu değişimin kapsamı son derece değişkendir. Sözcükler değişebildiği gibi yapısal değişiklikler de oldukça doğaldır. Ancak dillerde bazı yapı ya da sözcükler diğerlerine oranla oldukça dayanıklıdırlar ve değişime belli ölçüde direnç gösterirler. Türk Dil Kurumunun Güncel Sözlüğüne göre ‘soy, sülale’ anlamında ad olan uruk sözcüğü, Türkçenin en eski kaynaklarında da karşımıza aynı şekilde çıkmaktadır. Çağlara direnç göstererek uzun süre biçimini ve anlamını korumayı başarmış bu sözcük farklı dillerde de karşımıza çıkmaktadır. Ancak kökenbilimsel (etimolojik) araştırmalar sözcüğün Türkçe ile bağlantısını ortaya koymaktadır. Türkçenin en eski yazılı kaynaklarında karşılaştığımız bir sözcük olan uruk, aynı görüntü ile çok daha eski zamanlara uzanıyor olabilir. Milattan önce 3500’lü yıllarda oluşturdukları yazı sayesinde tarihî devirleri arkeolojik devirlerden ayıran Sümerler Ur ve Uruk denen iki kente sahiptirler. Bu kent adlarının Sümerce olmadığı da bilinmektedir. Çalışmamız çerçevesinde bu sözcüğün kökeni ve gelişimi üzerine derinlemesine bir inceleme yapılacaktır. Bu inceleme ile uruk sözcüğünün bileşenleri ortaya çıkarılarak kavram alanı tespit edilecek ve bu sözcükle bağlantılı başka sözcükler de araştırılarak tarihsel süreç içinde sözcüğün gelişim ve yayılımı gözlenmeye çalışılacaktır. Ayrıca yazılı tarihin ilk örnekleri olan Sümer tabletlerinde geçen Uruk sözcüğü ile bağlantısı da araştırılacaktır.

Anahtar Kelimeler: Uruk, Türkçe, Eski Türkçe, Kökenbilim.

It is a fact that languages are in a continuous change at separate ratios. However, the scope of this change is extremely variable. As words change, the structural changes are natural as well. However, some structures or words are durable and they resist to changes compared to other words. According to the current dictionary of Turkish Language Society, the word “Uruk” that means “lineage, progeny”, emerges with the same meaning in the oldest sources of Turkish Language. This word, which kept its meaning and form successfully resisted to ages, come across in different languages. However, the etymological studies proves the relation of this word with Turkish. The word Uruk that come across in the oldest written sources of Turkish, can be observed in archaic ages with the same form. Sumerians, who distinguish historical ages from archaeological ages with their own-created writing system in BC. 3500s, had two cities called “Ur” and “Uruk”. It is well known fact that the name of these cities are not Sumerish. A deep research on etymon and achievement of this word has been done within the frame of this study. In this article, the components of “Uruk” unveiled, conceptual field is determined and different words related to “Uruk” are researched. Whit this scope, the development and spread of this word during the historical process is observed. Besides, its relation with “Uruk” on Sumerian tablets, one of the first written historical examples, is studied.

Keywords: Etymology, Turkish, Old Turkish, Uruk.