Arkeolojik turizm, arkeolojik kalıntıları koruma bilincini geliştiren, ulusal ve yerel kaynakları ekonomik açıdan destekleyen, kazanç sağlayan bir sektördür. Kültür turizminin bir dalı olan söz konusu sektör, arkeolojik sit alanlarına, müzelere, ören yerlerine yapılan turlarla, insanlara kültürlerin gelişim sürecini öğreterek onların kültür seviyesini arttırmaya yardımcı olur. Arkeolojik turizmin rotalarından biri olması gereken Van-Ayanis Kalesi önemli bir Urartu Kalesi ve yerleşimi olup, ören yeri olarak turizme kazandırılması gerekmektedir. Ayanis'in arkeolojik kalıntıları Van Gölü Havzası içerisinde kalan Van ili Tuşba ilçesine bağlı Ağartı Köyünde yer almaktadır. 1989 yılında kazılarına başlanan kalede sonraki yıllar içerisinde interdisipliner bir anlayış içerisinde çeşitli araştırmacılar tarafından çalışmalar yürütülmüştür. Orta Demir Çağın en önemli uygarlıklarından bir olan Urartular Döneminde yerleşmeye sahne olan Ayanis'te hem krali yerleşimin hem de halka ait yerleşimin kalıntıları açığa çıkartılmıştır. Yaklaşık 2650 yıl öncesine ait mekânlar sistemli kazılarla ortaya çıkartıldıkça Ayanis Kalesi, arkeolojik turizmin güzergâhlarından biri haline gelmeye başlamıştır. Ayanis Kalesi ve hemen kalenin altında bulunan sahilin, gündelik geçiş güzergâhı olmaktan çıkarılıp, bilinçli ziyaretçilerin konaklayabileceği ve kırsalda istihdam olanaklarının arttırılabileceği bir duruma getirilmesi için acilen "Ayanis Kalesi ve Çevresinde Turizm, Arkeopark ve Rekreasyon Projesi"nin hayata geçirilmesi gerekmektedir.

Anahtar Kelimeler: Ayanis, Arkeolojik Yerleşim, Turizm, Proje, İstihdam

Archeological tourism as one of the subtypes of cultural tourism, is a type of tourism that enhances the cultural level of the people by teaching the development process of the cultures through the archeological site and museums, raises the awareness of protecting archeological remains, and derives national and local economic profit. One of the routes for archeological tourism, Ayanis is an important Urartian fortress and city, and is located within the village of Ayanis/Ağartı, district of Tuşba, city of Van, which is situated within the Lake Van Region of the Eastern Anatolia. The first systematic excavations were commenced in 1989 and in the following years, a range of researchers have carried out studies in the fortress and lower town. Ayanis, being settled by the Urartians which are one of the most important civilizations of the Middle Iron Age, has presented houses dispersed onto the fortress in the past were raised up with the beginning of the systematic excavations. The village’s settlement area is currently located adjacent to the ancient settlement. As long as the ancient settlement and historical artifacts were unveiled, the site had become one of the routes of archeological tourism but it had remained as a by-pass route, so the rural settlement could not make adequate use of the tourism operations. However, the tourism took the major part in building the municipality organization in Ayanis settlement, developing the infrastructure facilities, and having enterprises intended for tourism available despite being limited. However, the problem with accommodation as one of the infrastructure services has not been solved yet. It is also thought that the “Ayanis Fortress and with in the areas Tourism and Recreation Project” planned for the fortress to make much use of the tourism facilities will take the site out of being just a by-pass route, and enable the visitors to accommodate, and also enhance the employment opportunities in settlement.

Keywords: Ayanis, Archeological Site, Tourism, Project, Employment.