Türk sanatında süsleme çeşitliliği (sembolik, figürlü, mimari, yazılı, kozmik gibi) oldukça fazladır. Doğa, Türk süsleme sanatlarında bir sanat söylemi olarak yaygın bir şekilde kullanılmıştır. Doğa içinde yer alan insan, hayvan ve bitki türleri, sanatın söyleminde fiziksel özelliklerine atfedilen anlamlar ön plana çıkarılarak uygulanmış ve bir kültür kimliği vasfıyla yaşatılmıştır. Bu dinamik için de var olan insan ve hayvan tasvirlerini konu alan figürlü süslemeler Türk sanatında yaygın olarak karşımıza çıkmaktadır. Figürlü süsleme gruplarından biri olan hayvan motiflerini kapsayan bu çalışmanın amacı, hayvan sembolizminin Anadolu kilimlerindeki yansımalarına değinmektir. Bu amaçla hayvan motiflerinin Türk sanatındaki gelişiminden bahsedilerek, Anadolu’nun çeşitli yörelerinde dokunmuş kilimlerde uygulanan hayvan motiflerine değinilmiştir. Ikincil verilerden faydalanılarak ortaya çıkarılan çalışma bu anlamda yapılacak çeşitli araştırmalara örnek teşkil edecek niteliğe sahiptir. Çalışma sonucunda hayvan sembolizminin, başta Orta Anadolu olmak üzere, Anadolu’nun hemen hemen bütün yörelerinde uygulandığı görülmüştür. Hayvan motifleri kilimlerde genellikle tek başına bir ana motif olarak uygulanmazken daha çok ana motifi koruyucu bir role sahip oldukları görülmektedir. Bu bağlamda daha çok bordürlerde ve ana motifin etrafında uygulanan hayvan motifleri ile karşılaşılmıştır. Yine çalışma sonucunda, hayvan motiflerinin yöreden yöreye kompozisyon olarak küçük farklılıklar gösterdiği ancak anlam yükü açısından benzer özelliklere sahip oldukları ve genellikle korunma amaçlı uygulandıkları tespit edilmiştir.
Anahtar Kelimeler: Hayvan sembolizmi, dokuma, kilim, figürlü süsleme, Türk sanatı.
|
