Çalışmamızda, Bosna Hersek’teki Kethüda Camisi Haziresi’nde yer alan Osmanlı Dönemi mezar taşları incelenmiş ve bu taşlar çevre bölgedeki ve Anadolu’daki Osmanlı Dönemi mezar taşları ile malzeme, teknik, süsleme ve form bakımından benzerlikleri ve farklılıkları açısından kıyaslanmıştır. Kethüda Camisi Haziresinde 17 tane mezar taşı tespit edilmiştir. Bu taşların 14 tanesi 19. yüzyıla, 1 tanesi 16. yüzyıla aittir. 2 mezar taşının ise kitabesi bugün harap vaziyette olduğundan tarih ibaresi okunamamaktadır. Taşların 13 tanesi erkek mezar taşına, 3 tanesi kadın mezar taşına aittir. 1 tanesinin kitabesi oldukça silik olduğunda kimliği saptanamamıştır. Taşların genelinde sadece baş taşı vardır. Sadece 1 tanesinde hem ayak hem de baş taşı mevcuttur. İncelediğimiz taşların malzemesi 5 tanesinde kireç taşı, 12 tanesinde ise taş malzemedir. Kitabeli ve süslemeli mezar taşları yüzeyi oyularak kabartma görünümünde verilmiştir. Mezar tipi olarak 16 tanesinde toprak mezar, 1 tanesinde ise çerçeveli mezar tipi yer almaktadır. Mezar taşları kendi içerisinde 12 tanesinde başlıklı kare kesitli, 4 tanesinde sekizgen, 1 tanesinde üçgen tepelikli düşey dikdörtgen gövdeli tip olarak tasnif edilmiştir. Erkek başlık tiplerinde 9 tanesinde kavuk, 1 tanesinde sarıklı fes kullanılmıştır. Kadın başlık tiplerinde ise 2 tanesinde tepesi düz biten başlık türü kullanılmıştır. Yazı tipi olarak, mezar taşların 14 tanesinde nesih, 2 tanesinde sülüs, 1 tanesinde ta’lik yazı tipi görülmektedir. Süsleme konusu olarak bitkisel, mimari ve geometrik unsurlar kullanılmıştır. Mezar taşlarından 2 tanesinin mesleği başkâtip ve müftü olarak belirtilmiştir. Diğerlerinde meslek belirtilmemiştir. Bosna Hersek’teki Kethüda Camisi Haziresi’nde yer alan Osmanlı Dönemi mezar taşları, Anadolu’daki Türk ve Osmanlı mezar taşı geleneğini devam ettirmiştir. Bu mezar taşları Boşnaklar için sadece bir tapu senedi değil, aynı zamanda milli bir kimlik meselesidir.

Anahtar Kelimeler: Kethüda Camisi, Mezarlık, Mezar Taşları, Süsleme, Osmanlı

In our study, Ottoman gravestones in the graveyard of the Kethuda Mosque in Bosnia and Herzegovina are examined and their similarities anddifferences with the Ottoman gravestones in Anatolia in terms of material, technique, writing, andornamenting will be emphasized.17 gravestones were identified in the Kethuda Mosque Graveyard. 1 of the examined gravestones datesback to the 16th century while 14 of them to the 19th century. 2 of the gravestones in the graveyard were not dated as their epitaphs were destroyed. 13 of the gravestones were determined as belongingto men and 4 of them to women. 16 of the graves in the graveyard were earth graves and 1 of them was a framed grave.12 of the gravestones were classified as capped square- sectioned, 4 as octagonal, and 1 as triangletoppedvertical rectangle- bodied. The shape of a quilted turban was used in 9 of the male grave caps and the shape of a fez was used in one of the male grave caps. As for the female cap types, flat tops were used as caps in two of them. Both body and cap types of all the gravestones will be provided in tables.As an epitaph, naskh was observed in 14 of the gravestones while thuluth was used in 2 and ta’liq in 1 ofthem. Vegetal, architectural and geometrical features were used as topics for ornamentation. 2 of thegraves were indicated as belonging to a chief clerk and a mufti. The others did not indicate occupation.Ottoman gravestones in the Kethuda Mosque Graveyard in Bosnia and Herzegovina maintained thetradition of Turkish and Ottoman gravestones in neighbouring regions and Anatolia. These gravestones are not only a land certificate for the Bosnians but also a national identity.

Keywords: Kethüda Mosque, Graveyard, Gravestones, Ornament, Ottoman