1979 yılında gerçekleşen İran İslam Devrimi, hem İran hem de Orta Doğu’nun geleceği açısından önemli bir dönüm noktası olmuştur. Bugünkü İran yönetiminin temelinin atıldığı İslam Devrimi, birçok faktörün bir araya gelmesi ile gerçekleşmiştir. Ekonomik, siyasi, sosyal faktörlerin yanında özellikle İran’da yaşayan farklı etnik grupların iktidara karşı tutumları da etkili olmuştur. Bu gruplardan bir tanesi ve belki de en önemlisi Azerbaycanlı Türklerdir. İran nüfusunun önemli bir bölümünü oluşturan Azerbaycanlı Türkler, İran tarihinin hemen hemen her döneminde etkili olduğu gibi İran İslam Devrimi sürecinde de çeşitli roller üstlenmek suretiyle yer almışlardır. Bu çalışmanın amacı, İran İslam Devrimi’nin gerçekleşmesi sürecinde Azerbaycanlı Türklerin ne şekilde rol aldığını merkez-çevre yaklaşımı bağlamında açıklamaya çalışmaktır. Bu nedenle öncelikle merkez-çevre yaklaşımı ile ilgili teorik bilgilere yer verilecektir. Daha sonra İran İslam Devrimi’ne gidilen süreçte İran tarihinde yaşanan önemli yönetimsel değişimlerden söz edilecek ve bu süreç içerisinde Azerbaycanlı Türklerin durumuna değinilecektir. Son olarak İran İslam Devrimi’nin gerçekleşmesinde Azerbaycanlı Türklerin etkileri tartışılacaktır.
Anahtar Kelimeler: İran, İslam Devrimi, Azerbaycanlı Türkler, merkez-çevre yaklaşımı.
|