Bu çalışma Ermeni milliyetçiliğinin Marksizm’den türediğini ortaya çıkartarak, Ermeni milliyetçiliğinin Marksizm ile zıt olduğuna dair mevcut görüşü eleştirmeyi ve Ermeni milliyetçiliği ile ilgili farklı bakışı önermeyi amaçlamaktadır. Bu araştırmada Marksizm’in Ermeni milliyetçiliğinin omurgasını nasıl oluşturduğuna ve Ermeni Apostolik Kilisesi’nin Marksizm’den nasıl etkilendiğine dair sorulara cevap vermeye çalışılmıştır. Ermeni milliyetçiliği Marksist karşıtı bir fikir gibi görülürken Ermeni örgütlerinin etkilendiği görüşler ve içerdikleri Marksist unsurlar dikkate alındığında Marksizm’den türeyen “sol çevre milliyetçilik” olarak yorumlanabilir. Diğer yandan, Ermeni milliyetçiliği aynı zamanda şovenizme dayanan “merkezi milliyetçilik” boyutunu da taşımakta ve bu durum komünizme yönelik devrim ve sınıf çatışmasının milliyetçilik ve ulusal kimlik meselesini tam olarak halledemeyeceğini açık şekilde göstermektedir. Ermeni Apostolik Kilisesi’ne bakıldığında, kilise başlangıçta Marksizm karşıtı muhafazakâr yapıya sahipken, 1836 yılında Ermeni Millet Nizamnamesi onaylandıktan sonra oluşan durumdan dolayı kilisenin kendi yapısı içinde Ermeni milliyetçileri ve Marksistlerin etkisi önemli derecede artmıştır. Sonunda Ermeni Apostolik Kilisesi Marksizm’e dayalı Ermeni milliyetçi hareketiyle beraber hareket etmeye başlamıştır.

Anahtar Kelimeler: Ermeni Milliyetçiliği, Marksizm, Sol-Çevre Milliyetçilik, Ermeni Kilisesi, Ermeni Millet Nizamnamesi

This study aims to criticize the current view and propose a different perspective on Armenian nationalism by revealing that Armenian nationalism had been derived from Marxism, instead of the understanding that Marxism and Armenian nationalism are opposite from each other. The questions of the study are how Marxism formed the backbone of Armenian nationalism and How the Armenian Apostolic Church was affected by Marxism. Although Armenian nationalism seems to be anti-Marxist, it is interpreted as “left-wing peripheral” nationalism derived from Marxism considering the views to have been influenced by and the Marxist elements contained within Armenian organizations. On the other hand, Armenian nationalism also carries the dimension of "central nationalism" based on chauvinism, and this situation indicates that the revolution and class conflict cannot completely get rid of nationalism. Looking at the Armenian Apostolic Church, while the church had a conservative structure against Marxism, the influence of Armenian nationalists and Marxists increased within its own structure due to the situation created by the Armenian National Constitution, and ultimately the church began to act together with the Armenian nationalism based on Marxism.

Keywords: Armenian Nationalism, Marxism, Left-Wing Peripheral Nationalism, Armenian Apostolic Church, Armenian National Constitution