Van’da dokunan. Kilimlerde genel olarak kırmızı, siyah, kahverengi, lacivert ve Van beyazı (kirli beyaz) olarak bilinen renkler görülmektedir. Yörenin iklim şartlarına uygun olarak kilimlerde kullanılan iplik renkleri, yörenin özelliğine göre koyu renkler olmuştur. Yapılan incelemelerde eskiden dokunan kilimlerde 1970’li yıllara kadar dokumayı yapan insanlar ipliği kendisi hazırladığından atkı ve çözgüsü yün olan doğal boyalarla boyanmış iplikler kullanılmıştır. Sonraları atkı ve çözgüsü yün fakat sentetik boyalar kullanılan ipliklerle dokumalar yapmıştır.
Van ve yöresinde dokunan kilimlerde estetik güzelliğin yanında ilettiği mesaj çok daha önemlidir. Okuma yazma bilmeyen insanımız ilmek-ilmek, motif- motif sevgisini, duygularını, dile alamadığı ve açıkça söyleyemediği aşkını üzüntüsünü kilime işlemiştir. Kilimlerin her motifi bir mesajdır. Her kilim, bir kitap gibi zamanın mesajını günümüze ulaştırmıştır.
Van ve yöresinde dokunan kilimlerde kullanılan motiflerin ifade ettikleri anlam, Anadolu’nun diğer yörelerindeki dokumalarda belirtilmek istenen duygu ve düşüncenin çok az bir farklılıkla aynıdır.
Dokuyucu yaşadığı zamanın kötülüklerini: kurt ayağı motifi ile muhabbeti-sevgi-sohbeti-faniliği: muhabbet kuşları motifi ile erkekliği-yiğitliği ve kavgacılığı: koç boynuzu ile; yöre insanının tütün ve tütüne dayalı alışkanlıklarına olan düşkünlüğünü: çakmak motifi ile; zaman içindeki sıkıntıyı-bunalımını: dikmeli susma motifi gibi motiflerle dile getirmiştir. Muska motifi, onu taşıyan kişiyi tehlikeli dış etkenlerden koruyan büyüsel ve dini bir gücün saklı olduğuna inanılan bir nesnedir.
Motiflerin oluşturduğu desenlerde belli bir yaşantıyı olayı anlatır. Dokunan kilimler dokuyan ailenin, aşiretin adıyla dokunduklarından mensup oldukları durumunu ortaya koyar. Belli bir aşiret tarafından dokunan kilim, o aşiretin malı olduğundan başka aşiret tarafından dokunsa bile mensup olduğu aşiret adıyla anılır.
Anahtar Kelimeler: Dokuma, Tezgâh, Kilim, Motif, Renk, Pazar.
|