Bu araştırma 19. Yüzyıl Türk toplum yapısında Amerikan kolejlerinin sosyolojik etkilerini incelenmeyi amaçlamaktadır. Bu incelemenin kapsamını 1839–1922 yılları arasında faaliyet göstermiş olan sekiz Amerikan koleji ve bu kolejlerde yürütülen sosyal, siyasal, dini ve teknik eğitim oluşturmaktadır. Betimsel yönteme dayalı olarak gerçekleştirilen bu araştırmada, veri toplanma aracı olarak yazılı belgelerden yararlanma, diğer bir deyişle doküman incelemesi kullanılmıştır. Araştırma kapsamında toplanan veriler İstanbul Rıza Paşa Yokuşu’nda bulunan ve Türkiye’de açılmış olan Robert Kolej haricindeki diğer kolejleri kurmuş ve bu kolejlerin hamiliğini üstlenmiş olan Amerikan Board Heyeti Arşivleri, konuyla ilgili yerli ve yabancı kaynaklar ile Amerikan okullarını kuran ya da bu okullarda faaliyet göstermiş olan kişilerin yayınlanmış araştırmaları ve anılarından yararlanılmıştır. Araştırma sonucunda Amerikan kolejlerinin 19. yüzyıl Türk toplumunda çeşitli maddi kültür unsurlarını değiştirmenin yanında özellikle din, dil, edebiyat, sanat, bilim, eğitim gibi kültürün manevi unsurlarını da değiştirmeye çalıştığı, bu durumun ise başta içinde yaşanılan kültüre yabancılaşma olmak üzere çeşitli olumsuzlukları beraberinde getirdiği tespit edilmiştir. Sonuç olarak, Türkiye’de faaliyet göstermiş olan Amerikan kolejlerinde yürütülen dini eğitim ve sosyal faaliyetlerin tüm kolejlerde yoğun bir şekilde verilerek, bu yolla kültürel yapının dönüştürülmeye çalışıldığı görülmüştür.

Anahtar Kelimeler: Kültür, kültürel değişim Amerikan kolejleri

This research aims to investigate the sociological effects of private American high schools on the structure of Turkish society during 19th century. The scope of the investigation is composed of eight private American high schools serving between the years of 1839-1922 and social, political, religious and technical education carried out in these private high schools. In this research based on descriptive method, utilisation of written documents, in other words document analysis has been used as data collection tool. The data collected within the scope of the research comprises American Board Committee Archives which founded all the private high schools placed in Ali Rıza Pasha Slope and Turkey except for Robert College and took the charge of them, local and international sources about the topic, and published studies and memories of people who founded or worked for American schools. It has been concluded that private American high schools changed various tangible culture elements in Turkish society during 19th century beside especially trying to change elements like religion, language, literature, art, science, education. Furthermore, it has been identified that the situation particularly brought about cultural alienation and various disadvantages. Consequently, it has been observed that religious education and social activities carried out in private American high schools were all given intensely and the cultural structure was intended to be transformed by this way.

Keywords: culture, cultural transformation, private American high schools